“..Goed..”…. een lastig woord met vele betekenissen. Goed doen, goed zijn, een goede zijn, etc. Maar wat betekent het eigenlijk om een goed raadslid of een goed mens te zijn. Ethiek houdt zich bezig met het kritisch bekijken van ons juiste handelen. Kan ethiek ons antwoord geven op de vraag wanneer wij een goed politicus zijn?

Het goed doen en het goede doen. Het scheelt één letter, maar het kan iets heel anders betekenen. Er is een groot verschil tussen iets goed doen (iemand netjes vermoorden) en het goede doen (in dit geval dus niet). Meestal heb ik het in mijn blogs over het eerste: het goed doen. Hoe zorg je dat je een effectief raadslid bent. En daar horen natuurlijk wel je waarden en je wereldbeeld bij.

Maar stel dat raadslid bent en je vindt het niet meer dan normaal dat je je broer helpt aan een opdracht bij jouw gemeente. Dan hou je je precies aan je waarden: familie staat op de eerste plaats. En het onderschrijft ook je wereldbeeld: je bent op de wereld om anderen te helpen.

Maar, je gebruikt je functie om iets voor elkaar te krijgen voor je broer. Hoe ethisch is jouw handelen dan?

En wat als je een motie indient om jouw buurtvereniging aan subsidie te helpen en deze motie wordt aangenomen, want jouw buurtvereniging voldoet aan alle voorwaarden voor de subsidie. Is dit dan ethisch, of niet?

In veel situaties is het glashelder of je integer handelt of niet. Maar er zijn veel grensgevallen.

Hoe ga je hier mee om? En, oh, wat is ethiek eigenlijk?

Wat is ethiek?

Ethiek is nadenken over goed handelen.

Centraal staat de vraag naar wat goed is om te doen in concrete situaties. Van oudsher is ethiek een onderdeel van de filosofie. De Griekse wijsgeer Socrates (470-399 v Chr.) geldt als grondlegger van deze discipline. Hij stelde dat overal waar mensen bij elkaar zijn ethiek wordt bedreven. Want overal waar mensen samen leven en samen werken komt de vraag op hoe dat dan op een goede manier mogelijk is.

In een notendop geeft dit aan dat aan ethiek twee kenmerken te onderscheiden zijn. Allereerst wordt er gereflecteerd en gediscussieerd. Maar dat gebeurt niet in het luchtledige. Dat nadenken, dat praten, dat wikken en dat wegen heeft altijd betrekking op het vormgeven aan de praktijk van het leven. Dat is het tweede kenmerk van ethiek: praktische vragen vormen het startpunt.

Ethiek gaat over moraal

Ethiek gaat over moraal. Moraal vormt de neerslag van wat in een bepaalde gemeenschap als vanzelfsprekend gedrag is aanvaard. Welke normen en waarden liggen aan ons handelen ten grondslag.

Waarden zijn uitgangspunten voor ons handelen; het zijn de idealen van goed leven die we in ons gedrag na willen streven. Normen zijn geënt op die waarden en vormen als het ware de spelregels van het samenleven en samenwerken. Ze geven de richting aan voor goed gedrag.

In onze samenleving zijn ethische spelregels: de moraal vooral gebaseerd op het christelijke geloof. Veel van deze morele regels zijn verwerkt in onze wetten (gemeentewet, burgerlijk wetboek, gemeentelijke verordeningen, strafrecht, etc). Toch zijn er ook regels die niet in wetten zijn vastgelegd, maar waar je je er toch aan te houden hebt, de mores. Als je deze overtreedt zul je niet gestraft kunnen worden maar wel bijvoorbeeld maatschappelijk uitgesloten.

Hoe ga je om met ethische thema’s

Als raadslid zul je af en toe te maken hebben met ethische vraagstukken. De een wat vaker dan de ander. Dit hangt bijvoorbeeld van van je nevenfuncties, dus wat je in het dagelijks leven doet: werk, bijbanen, vrijwilligerswerk, etc.

Kijk niet alleen naar jezelf

Wordt er een thema behandeld in een raadsvergadering die betrekking heeft op jouw dagelijks leven, dan kun je overwegen om niet aanwezig te zijn bij de behandeling en bij de stemming. Je bemoeit je er niet mee, zodat elke schijn van belangenverstrengeling weg is.

Ook al ben je zelf integer en weet je dat je het juiste doet, het gaat er ook om hoe anderen er naar kijken. Hoe denken andere partijen hierover, hoe denkt de pers hierover, hoe kijk je er in de toekomst op terug. Allemaal zaken die je mee moet nemen in je afweging.

Praat er met anderen over

Spreek er altijd over binnen de fractie (of het college) als er ethische dilemma’s zijn. Spreek anderen er op aan, als het zich voordoet, niet iedereen is zich ervan bewust.

Je kunt ook altijd met de griffier of de burgemeester (als voorzitter van de raad) overleggen. Zij hebben er vaker mee te maken gehad en kunnen je adviseren.

Blijf kritisch en sta open voor de mening van anderen.

Doe je werk goed

Het voorbeeld van de moordenaar is natuurlijk een grof voorbeeld. Misschien ben je er wel door geschokt. Toch geldt: je werk goed doen is één van de manieren om het goede te doen (al is het geen garantie).

Eigen kompas

Ethisch handelen als raadslid heeft te maken met je eigen kompas. Wees je bewust hoe die er uit ziet. Als jij (jullie) het moeilijk vinden om hier over na te denken, dan kun je overwegen om iemand in te huren om dit samen te doen. Dit kan 1-op-1 maar ook met de hele fractie (of college). Door middel van een Socratisch gesprek kan helder worden wat je belangrijk vinden als je goed politiek handelt.

(dit is een update van een artikel uit 2019).