Kijken naar mensen – over identiteit (en kunst)
Categorie(n): Cultuur
04.06.2021
Kijken naar mensen – over identiteit (en kunst)

Identiteit is een lastig ding

 

Het begrip identiteit betekent je eigen karakter en kenmerken. Je eigenheid. Je hebt dat dan over je persoonlijke identiteit.

Er bestaat ook je sociale identiteit. Dan gaat het over tot welke groep je behoort. Deze groep bepaalt hoe je volwassen wordt en tot op zekere hoogte hoe je je gedraagt, kleedt en wat je vindt.

Nu klinkt dit wel heel simpel, maar de werkelijkheid is ingewikkelder.

Ten eerste is het onderscheid tussen persoonlijke en sociale identiteit niet altijd te maken. Natuurlijk is ieder mens uniek. Maar we hebben heel veel gelijkenis met andere mensen. Wat dan van ons is of van de groep is niet altijd duidelijk.

Ten tweede doet een groep lastige dingen. Je kunt uitgesloten worden uit je eigen groep omdat je onjuist gedrag vertoont en vervolgens ergens anders bij horen of het gevoel krijgen dat je nergens bij hoort.

Ten derde is een groep een vaag begrip. Is onze groep alle Nederlanders, alle Noorderlingen, alle vrouwen, alle hoogopgeleiden, iedereen die van rijstevlaai houdt?

Ten vierde gaat identiteit over insluiten en uitsluiten. Zoals ook bij punt 2 genoemd. Er ontstaat wij/zij-denken. Terwijl soms onduidelijk is wie die wij en die zij nu precies zijn.

 

Dus hoe simpel identiteit ook klinkt. Dat is het niet.

Eigenheid versus erbij horen

Ik ben uniek

We willen heel graag uniek zijn of duidelijk verschillen van een ander: er anders uit zien.

Zeker pubers en twintigers zijn erg bezig met het zoeken naar hun eigenheid. En gebruiken hun uiterlijk als daad van verzet (waartegen dan ook).

Ook kunnen we soms niet anders dan er anders uitzien dan een ander. We hebben een andere huidskleur, haarkleur, we zijn lang of juist klein, we zijn dik, vrouw, man, of juist genderneutraal.

Deze uniekheid benadrukken we dan juist of willen het verdoezelen.

Ik hoor er bij

Aan de andere kant willen we heel graag ergens bijhoren: dus er net zo uitzien als anderen. We passen ons aan. Ons gedrag of ons uiterlijk lijkt op die van de groep waar we bij horen of bij willen horen.

We kleden ons zoals onze voorbeelden er uit zien. Of we trekken het uniform van de groep aan. Zo horen we er bij.

Jij hoort er niet bij

Identiteit is ook een manier om mensen uit te sluiten. Bijvoorbeeld door mensen op één kenmerk te beoordelen en in een hokje te stoppen. Vaak wordt er vervolgens een eigenschap aan gekoppeld.

Buitenlanders zijn lui, Nederlanders werken hard

Mannen zijn goede leiders, vrouwen zijn emotioneel

Armen zijn dom, rijken zijn slim

Enzovoort

Kijken naar mensen

 

Gelukkig gaat identiteit over meer dan alleen over het uitsluiten van zwarte mensen, vrouwen of arme mensen (en homo’s, transgenders, genderneutralen en zo kan ik nog wel door gaan).

Identiteit gaat over  gedrag en uiterlijk en hoe we ons met ons uiterlijk proberen iets uit te drukken. En dat iets ontcijferen is interessant.

Hier naar kijken is boeiend.

Volgens mij zitten we daarom ook ze graag op terrasjes: lekker mensen kijken.

We voelen ons individuen met een uniek uiterlijk en eigenschappen. Maar, we willen ook dolgraag ergens bijhoren. Hans Eijkelboom legt dit dilemma haarfijn vast met zijn fotoseries.

De mannen op leeftijd in (fel)gekleurde polo’s. Vrouwen in poezelige, fluffy jasjes en truien. Jongens met (namaak) Louis Vuitton mannentasjes. Dames in ruitjesjassen.

We kunnen er om lachen: “ach, dat doen wij niet. Wij zijn echt origineel“. Tot we een fotoserie tegen komen waar we toch wel erg bij passen.

Zoals ik bij de afdeling dames van een zekere leeftijd met een praktisch, pittig, kort kapsel.

Als je de foto’s goed bekijkt zie je de verschillen, maar ook de overeenkomsten.

Zijn die dames in fluffy jasjes en truien nu allemaal hetzelfde of verschillen ze juist van elkaar? Eijkelboom doet daar geen uitspraak over: hij legt alleen vast.

Wij observanten kunnen er iets van vinden.

Je kunt lachen om die jongens met hun idiote tasjes (mijn mening). Onderling zien deze jongens het anders en lachen ze er niet om. Voor hun is het symbool van goede smaak of van geld. Of van iets anders wat zij wel herkennen en wij niet.

Over de foto’s van Eijkelboom:

Zo ontstond een uitgebreide verzameling ‘fotonotities’, die de basis vormen voor series, portretreeksen van stedelijke passanten. Uitgangspunt vormde de gedachte dat we gevormd worden door onze omgeving: door opvoeding, mode, samenleving. Hoewel we onze uiterste best doen om ons van elkaar te onderscheiden, vertoont ons gedrag een grote eenvormigheid. Raadselachtig, vindt Eijkelboom.

 

Hoe naar mensen te kijken en wat je er mee kunt lees je in het vervolg van deze blog hier. Over visuele antropologie – over hoe naar mensen te kijken en mooie kunst van Staacii Amidin.

Belangrijk!

Alle bovenstaande foto’s zijn van fotograaf Hans Eijkelboom en het copyright ligt bij hem. Ik heb ze alleen gebruikt om iets over identiteit uit te leggen. Daarnaast vind ik het geweldige series en kan ik er uren naar kijken. Ik zie er elke keer weer iets nieuws in.

Wil jij het e-boek “Ze luisteren niet” ontvangen?

 

Een interessant en mooi vormgegeven digitaal boek. Vol tips die direct toepasbaar zijn en word zo een pro in luisteren.

Inspiratie

Inspiratie