Alles heeft tegenwoordig een doel, zelfs ontspanning en hobby. Als alles zinvol moet zijn dan heeft niks meer zin. Als ik wil ontspannen hoeft iets niet zinvol en nuttig zijn. Het mag doelloos zijn. Maar bestaat dit eigenlijk wel? Heeft niet alles een doel tegenwoordig? Een persoonlijke zoektocht.

De afgelopen tijd heb ik het druk gehad. Veel politiek, zorg en zorgen. Als het niet zo lekker gaat merk ik dit eerst aan mijn gebrek aan concentratie: lezen lukt niet meer, blogs schrijven (zoals deze) lukt niet meer. In deze staat van ongeconcentreerdheid zit ik al een tijdje. Nu zit ik in een volgende fase: ik doe nog minder dan ik al deed: kijk overdag tv maar ontspan er niet van, struin een beetje door internet en voel me nog nuttelozer. Ik begin een vervelend mens voor mijn omgeving te worden. Zelfs dingen die ik leuk vond, zie ik tegen op. Kortom, er moest iets gebeuren. Maar hoe zorg ik dat ik ontspan als alles wat ik doe een doel hoort te hebben?

Oplossingen tegen een burn-out!

Ik wil het (nog) geen burn-out noemen. Dat is nog wel een stapje erger, maar echt lekker gaat het niet. Niet dat ik depressief of zelfs maar chagrijnig ben, met mijn humeur is niks mis. Ik pieker veel en krijg niks meer uit m’n handen. En daar moet verandering in komen.

Dus maar es gegoogeld: en ik kom op de pagina van thuiszorg.nl terecht.

Hier staat fase 1: accepteer dat u een burn-out heeft en neem rust. Slaap goed, beweeg al is het maar een half uur per dag, en schrijf je (pieker)gedachten op. En ontspan.

“Ontspannen doet ieder op z’n eigen manier” staat op de site. “Luister muziek, lees een boek of wandel. Doe ontspanningsoefeningen, yoga of mindfulness. “

Maar het lastige is: ik ontspan dus niet. En daar moet ik iets aan doen.

#1. Doel of middel?

Ook het ontspannen heeft een doel: namelijk weer beter worden. En dan weer ‘normaal functioneren in de maatschappij’. Maar dan is ontspannen niet het doel, maar het middel. En ik vraag mij af is dit nou niet de reden dat ik vastgelopen bén: alles moet een middel zijn om een doel te bereiken. Het doel in dit geval is: weer beter worden. Maar ik ben juist vastgelopen omdat ik niets meer doelloos en ontspannen kon doen.

Ik heb een elektrische piano gekocht: dan kan ik weer oefenen zonder dat iemand zich er mee bemoeit. Ik mag net zo veel fouten maken als ik zelf wil. Niemand die het hoort: ik heb een koptelefoon op. Maar daar begint het probleem. Zo goed kan ik niet spelen, hoe kun je doelloos en als hobby pianospelen? Ik leg mezelf meteen weer verplichtingen op: elke dag één liedje oefenen tot ik dat kan spelen. Mezelf een betere vingerzetting aanleren. Dus pianospelen is weer een middel geworden om een doel te bereiken: zo foutloos mogelijk spelen.

Ik ontferm me over een aantal plantjes. Zorgen voor planten en dieren geeft je een zinvol gevoel. Je betekent iets. Je bent zinvol voor de wereld. Een aantal planten zijn dood gegaan. De ene plant heb ik te veel water gegeven, een ander te weinig. De een houdt juist van zon, de ander wil in de schaduw en daar heb ik niet genoeg rekening mee gehouden. Dus dat ging niet goed. Eigenlijk doet maar één plant het hardstikke goed: het type kannietdoodniet. Dus ook deze hobby ontspant niet echt.

‘T is maar hobby!

Dus, als je maar door blijft piekeren, kan je zelfs van een hobby nog een probleem maken.

Als je zelf niet zo’n piekeraar bent, ben je natuurlijk allang afgehaakt. “Wat kan dat mens zeuren zeg”. Fijn om te horen. Toch denk ik dat er meer mensen zijn die worstelen met het idee van zinvolle/zinloze en doelloze activiteiten.

#2. Een zinvol leven als doel

Als je er van uit gaat dat het leven je overkomt en door een hogere macht uitgestippeld is, ben je zelf niet verantwoordelijk voor wat je doet. Bij wat er gebeurt, kun je denken: Deo Volente.

Ook als je jezelf als slachtoffer ziet van een situatie kan je je schouders ophalen en denken: ik kan er niks aan doen, het is de schuld van een ander.

Maar tegenwoordig worden wij mensen gezien als personen die verantwoordelijk zijn voor alles wat we doen. Alles is onze eigen keuze. Pech, geluk en toeval bestaan niet meer.

Ons leven heeft geen zin meer dankzij het hiernamaals. Nee, ons leven heeft tegenwoordig vooral zin omdat we er maar één leven hebben, waar we dus alles uit moeten halen wat er in zit. Een zinvol leven als doel.

Dat leg je de lat wel hoog. We moeten alles goed doen en alles uit dit leven halen, want anders heb je het niet goed gedaan.

#3. Bestaat doelloosheid dan wel?

Wat is een doelloze activiteit? Iets doen dat geen enkel doel heeft. Dus, dan weet weet je nog niets. Kan jij je iets voorstellen bij doelloze activiteiten?

In onze taal kennen we uitdrukkingen waar het woord doelloos in voorkomt, zoals doelloos rondrijden of doelloos drentelen (leuke alliteratie). Dit betekent dat je iets doet maar dat je niet (meer) weet waarom je het doet. Je bepaalt niet van tevoren: kom zal ik eens doelloos rond gaan rijden. Vaak dienen dit soort activiteiten om de tijd te doden of om jezelf bijvoorbeeld weer rustig te krijgen (zoals na een ruzie). Maar dan is het eigenlijk al niet doelloos meer.

Volgens mij gebruiken we het woord doelloos vooral als iets niet productief is: het levert niets op.

Mij ben je kwijt: waar ging deze blog nog maar over?

Sorry mijn gedachten denderen maar door. Wat was nog maar de essentie van mijn verhaal?

Als ik wil leren ontspannen, zal ik dingen moeten doen zonder doel, nut of zin. Omdat ik het idee heb, dat ik bij alles bezig ben om er een competitie van te maken. Of dat ik vooruitgang/verbetering wil zien. En dan ben ik al niet meer ontspannen.

Yoga wordt een wedstrijd. Bij planten verzorgen mogen ze niet dood gaan. En mijn pianokwaliteiten moeten natuurlijk wel verbeteren.

Hoezo ontspanning?

Ik moet activiteiten bedenken die ontspannend zijn, maar geen enkel doel hebben. Ik moet dingen doen die niet nuttig zijn en toch bevredigend.

Is het probleem misschien dat ik mijzelf toestemming moet geven om onzinnige, nutteloze, doelloze dingen te doen?

#4. Hoe kom je uit deze loop?

Onze maatschappij draait om efficiëntie, nuttigheid en doelmatigheid.

We doen yoga om te leren ontspannen en zo productiever te worden, we leren onze kinderen piano spelen omdat ze daar beter van kunnen leren en we eten goed en bewegen veel omdat we dan gezond oud worden. En we worden door onze omgeving getraind dat dit efficiënte, doelmatigheidsdenken goed is. Zelfs onze vrije tijd heeft als doel om beter te presteren tijdens ons werk of te laten zien hoe goed we onze hobby doen.

In mijn hoofd is geen ruimte voor zaken die hier niet aan voldoen. En als ik dan es nonchalant op de bank hang naar wielrennen te kijken of een oude Midsomer Murders (die zijn allemaal oud dus dat is een pleonasme) dan ontspan ik me niet door die overtuigingen dat dit niet ‘hoort’.

Dus uiteindelijk gaat (ook) bij mij over overtuigingen en waarschijnlijk ook het beeld dat ik van mijzelf heb.

Om je eigen overtuigingen en vooroordelen helder te krijgen is een dagboek bijhouden een goed idee. Praten met een coach kan ook enorm helpen.

Wat ga ik doen om mijzelf te helpen?

Ten eerste ga ik met mijzelf in gesprek over mijn vastgeroeste ideeën over hoe ik hoor te zijn. Dit kan mbv een dagboek. Ten tweede ga ik activiteiten proberen die ik leuk vindt, maar waar geen competitie bij komt kijken. En misschien toch es wat minder piekeren?