De boekbespreking van het boek: Beter Leren Kijken van Stefan van der Stigchel*. Een leuk, makkelijk leesbaar boek over Aandachtig Kijken, vol anekdotes die ik (gelukkig) lang niet allemaal kende. Af en toe een oefening of een tip. Voor mensen die beter willen leren kijken (of luisteren) én willen leren hoe hun aandacht goed te richten, een absolute aanrader.

“Je kijkt met je hersenen, niet met je ogen. De ogen zijn slechts de sensoren die informatie uit je omgeving oppikken en doorsturen naar je hersenen.”

 

Stefan van der Stigchel – pagina 69

1. Algemene indruk

Voor mensen die beter willen leren kijken (en luisteren) is Beter Leren Kijken een geweldig boek. Want tja, de titel zegt het al, je leert er beter van kijken. Van der Stigchel dendert bladzijde na bladzijde door met weetjes, tips en informatie. Ook voor mij, terwijl ik er toch echt wel iets van af weet, staat veel nieuws in zijn boek.

Het is lekker geschreven, laagdrempelig. Alles wordt goed uitgelegd, misschien soms wel iets te veel (maar dat is dan ook mijn enige kritiek op dit boek).

Meer weten over dit boek of de schrijver: link naar zijn website.

Het boek direct bestellen, bij Maven Publishers (ik verdien hier niets aan, helaas)

1. En…wat was het leukste?

Hoe blijf je geconcentreerd

Meestal weet ik wel goed wat ik het beste vind aan een boek. Dat is bij dit boek lastig te zeggen. Als ik het hoofdstuk over wat aandacht kijken is, lees (Hoofdstuk 3), dan vind ik dat heel interessant. Vooral hoe je kunt zorgen dat je geconcentreerd blijft. Dit is belangrijk voor luchtverkeersleiders. In dit hoofdstuk wordt o.a. uitgelegd hoe zij dit aanpakken. Hij komt met de cirkel van Eberspächer. Deze worden veel gebruikt in de sport, om inzicht te krijgen in hun concentratie tijdens een wedstrijd. Het gaat er om, dat je vooral bezig moet zijn met je concentreren op je taak en niet met randzaken (pagina 51). Dit ga ik ook eens toepassen op mijn werk.

Een filosofische blik op onze waarneming

Een ander, boeiend hoofdstuk vind ik het “intermezzo”: Een filosofische blik op onze waarneming. Normaal bevinden we ons in een ‘tunnel’, dit is het mentale model dat we creëren van de wereld om ons heen. We zien niet wat er werkelijk is, we zien wat onze hersenen ervan maken. O.a. op basis van ervaringen. Van der Stigchel haalt filosoof Donal Hoffman aan, die ons bewustzijn vergelijkt met een bureaublad vol icoontjes. We weten wat er gebeurt als we op een icoontje klikken, maar we weten niet hoe het gebeurt.

Er ontstaan problemen wanneer het mentale model niet meer overstemt met de werkelijkheid. Bijvoorbeeld als een ledemaat geamputeerd is (fantoom’pijn’). Maar ook hallucinaties, door psychische problemen of gebruik van psychedelica doen iets met onze mentale model.

Concentratiecirkel van Eberspächer die vaak in topsport gebruikt wordt.

2. De vier skills van aandachtig kijken

Naast veel theorie, nieuwe informatie en boeiende voorbeelden gaat het laatste 4 hoofdstukken over de vier skills van aandachtig kijken. Dit de kern van het boek.

Zoom in en uit

Dit gaat over de verschillende manieren van kijken die we kennen. En dat iedereen (een aantal) voorkeuren heeft. Kijk je meer divergent (op zoek naar zoveel mogelijk oplossingen) of meer convergent (op zoek naar de juiste oplossing)? Kijk je meer holistisch (met aandacht voor het geheel) of analytisch (met aandacht voor details).

Het gaat over hoe jouw zoeklicht er uit ziet. Van der Stigchel adviseert om te oefenen om zowel te kunnen inzoomen als uitzoomen. Ga naar buiten en probeer je aandacht breed te houden, let op verschillende vormen en kleuren, zonder dat op de details in gaat.

Stel de juiste vragen

Trek alles wat je waarneemt in twijfel raadt Van der Stigchel aan, en ga dus zelf op onderzoek uit. Stel een hypothese op en verzamel aanwijzingen, blijf twijfelen en doorvragen. Net als zijn grote voorbeelden Hans Aarsman (column in De Volkskrant) en Sherlock Holmes.

Kijk samen

Twee zien meer dan één, lijkt mij het motto van dit hoofdstuk. Ons kijken werkt als een zoeklicht, we zien alleen waar we onze blik op richten. Daarnaast hebben we een voorkeur hoe we kijken. Hebben we meer oog voor details (analytisch kijken) of voor het grote geheel (holistisch kijken). Willen we eerst alles onderzoeken en hebben we een brede blik (divergent kijken) of willen we snel naar een oplossing (convergent kijken). Door samen naar iets te kijken (of we nu politie-inspecteur of kunstkenner zijn) zien we meer.

Hij adviseert als je observeert en onderzoekt de volgende 3 vragen te stellen:

• Wat zie je? (dit doe je zo objectief mogelijk)
• Op basis waarvan denk je dat je dit ziet
• Wat zie je nog meer.

Kijk lang

Van der Stigchel benoemt hier 2 fasen van aandachtig kijken.

1. de reflexfase

In deze fase kijken we vooral naar gezichten en naar afwijkende kleuren en vormen. Je scant je omgeving in feite. Wel logisch, vanuit historisch oogpunt, we houden onze omgeving vooral in de gaten om te kijken of er gevaar dreigt.

2. De bewuste fase

Hier komen persoonlijke interesse en ervaringen om de hoek. Iedereen heeft een eigen manier van kijken.

In dit hoofdstuk geeft de schrijver tips hoe je kunt oefenen in aandachtig(er) kijken. Hij pleit voor een kijkhobby, bijvoorbeeld vogels spotten.

Ook aandachtig luisteren komt nog aan bod. Wat eigenlijk op dezelfde manier verloopt als aandachtig kijken.

Het boek eindigt met een hoofdstuk over onbewuste beïnvloeding, algoritmen en nepnieuws en -foto’s en of we ons hiertegen kunnen wapenen en hoe dit dan te doen.

Korte conclusie

Een interessant boek om te lezen als je geïnteresseerd bent in kijken. Je wordt je bewust van denkfouten in ons kijkgedrag en hoe we door onze omgeving gemanipuleerd kunnen worden door nepfoto’s en -nieuws. Lekker leesbaar, veel voorbeelden en kort en bondig. Misschien een beetje saai vormgegeven, maar dat kan een bewuste keuze zijn.

Dit boek zorgde voor een iets andere invalshoek, waardoor ik weer veel nieuwe dingen geleerd heb. Ik ben blij dat ik het gekocht en gelezen heb.

Andere boeken om te lezen na (of voor) dit boek:

The Art of Noticing, Rediscover what really matters to you – Rob Walker (link naar zijn website)

One photo a day keeps the doctor away, Inspiring Ways to Slow Down and Look around van Joost Joossen (gekocht bij het MIMA in Brussel, waar ik was bij een geweldige tentoonstelling van Jean Julien. De link is naar de website van de uitgever en nee, hier verdien ik niets aan.)

DO/INTERESTING/Notice.Collect.Share – Russell Davies (link naar de uitgever: The Do Book co. Een leuke, inspirerende website. En ook hier verdien ik niks mee).

* Ik bespreek boeken die ik nuttig, leuk en/of interessant vind. Er zit geen enkel financieel belang bij.